Het is interessant om te merken hoe je verwachtingen over menselijk gedrag voor een belangrijk deel worden beïnvloed door uiterlijke schijn. Achter de façade die iemand publiekelijk ophoudt, schuilen vaak een paar minder rooskleurige zaken. Zolang die privé zijn, is er weinig aan de hand (hoewel je ook daar je vraagtekens bij kunt zetten als je denkt aan huiselijk geweld enzo), maar het wordt vervelend als de omgeving er last van heeft.
De wijk waar ik woon is in trek bij jonge gezinnen en expats. Er zijn vele groenvoorzieningen met als hoogtepunt een magnifiek Engels landschapspark. Op het centraal gelegen winkelplein is ruimte voor grotere evenementen en bovendien zijn er een multifunctioneel gezondheidscentrum en een uitgebreid sportcomplex gevestigd. Verdeeld door de hele wijk Meerhoven heen, is er veel keus uit speel- en hangplekken voor jongeren. De bewoners zijn van alle leeftijden en nationaliteiten, en dat geeft deze wijk een heel gevarieerd aanzien. Pas sinds circa 2000 is Meerhoven sterk aan het groeien, dus alles is nog relatief nieuw, maar aangeplante bomen en struiken zijn al wel behoorlijk volwassen. Qua bouwstijlen vind je van alles hier, van relatief modern tot meer traditioneel, bungalows, luxe appartementen en huizenblokken. De wijk is ruim en fantasierijk opgezet en ademt een ontspannen sfeer.
In zo’n omgeving verwacht je mensen met een gemiddeld wat hoger opleidings- en inkomensniveau. Actieve buurtverenigingen zetten zich in voor een goede leefomgeving voor jong en oud, en de bewoners doen veel aan onderhoud van woning en straat. De betrokkenheid lijkt best hoog, waarschijnlijk ingegeven door het bovengemiddelde prijspeil van huizen. Je wilt natuurlijk niet dat je investering minder waard wordt omdat de omgeving verpaupert. Vanzelfsprekend tref je ook hier diefstal en vandalisme aan, maar (nog) niet in zorgwekkende mate.
Als je hier woont, dan lijkt het bijna vanzelfsprekend hoe netjes alles is en blijft. Het groen wordt regelmatig onderhouden, de trottoirs en straten worden dan ook geborsteld om onkruid te verwijderen, er zijn overal afvalbakken die bijtijds geleegd worden en herstelwerkzaamheden of verbeteringen aan de infrastructuur worden snel uitgevoerd. Met een gedistribueerd netwerk voor stadsverwarming, water en electriciteit en verder alle bekabeling voor telefoon, coax en glasvezel ben je van alle gemakken voorzien.
Zijn er dan geen ergernissen?
Natuurlijk wel! Vooral jonge automobilisten overschrijden al te vaak in ernstige mate de snelheidslimiet van 30 km/uur. Links rijden om verkeersobstakels te vermijden schijnt ook een hobby te zijn, zelfs bij bochten en kruisingen. Dat heeft al eens geleid tot een crash, waarbij een jongeman die de macht over het stuur verloor, een lantaarnpaal omver reed, een betonnen afwateringsput onthoofde, en ten slotte in de oever van een greppel bleef steken, nog net niet op het voetpad of tegen het huis van onze overburen!
Veel hondenbezitters hebben voor de show (en de politie) een zakje bij zich, maar kijken heel toevallig de andere kant op als hun huisgenoot aan de lange lijn ver weg een hoopje doet. Hoewel de ruime parkeergarage de eerste 2 uur gratis is, plaatsen veel mensen hun auto liever langs de weg op de grasvelden van het park, waardoor deze een troosteloze aanblik bieden. Vakantiegangers mijden bovendien de hoge parkeertarieven bij Eindhoven Airport door hun auto in de wijk te stallen, en met de bus nog een paar haltes verder te reizen. Parkeerplaatsen worden ten slotte ook nog eens geblokkeerd door bezitters van campers en caravans (letterlijk door omwisseling elkaar aflossen) omdat ze bij hun woning niet genoeg plaats hebben voorzien.
Jeugdige bezoekers van het park nemen vaak het risico van open vuur en laten regelmatig zwerfafval op het veld achter in plaats van in de ruimschoots voldoende aanwezige vuilnisemmers. Een aantal automobilisten vindt het blijkbaar normaal om hun rotzooi naast hun auto in de goot van de weg te dumpen, hopend dat de gemeentereiniging het wel opruimt.
In al deze gevallen probeer ik me wel eens in die ander te verplaatsen, en de gedachtenkronkels te reconstrueren waarmee men zulk gedrag rechtvaardigt. Dat is niet moeilijk, en meestal worden deze hersenspinsels gevoed door egoïsme.
Hoe mensen omgaan met hun eigen afval, zegt alles over hun persoonlijke ontwikkeling.
Afval is sowieso een interessant thema, omdat het overduidelijk laat zien hoe sommige #HersenTrucs eigenlijk werken (en wat je ertegen kunt doen).
Net als op zoveel andere plaatsen wordt huisvuil hier gescheiden ingezameld. Huishoudens hebben een grijze container voor restafval, en een groene voor biologische materialen, en papier wordt ook opgehaald. Voor stadsbewoners is er een gratis milieustraat, waar iedereen altijd van alles kwijt kan, tot bouwpuin en grote meubels toe. Plastic en glas wordt ingezameld via diverse grote containers, welke een paar keer per week worden geleegd. Op veel plekken is zo’n container een probleem, maar in Meerhoven zijn die meteen voorzien in de opzet van bijvoorbeeld het winkelcentrum. Door de onderliggende parkeergarage zijn de containers deels verzonken, waardoor ze minder opvallen. Verder zijn ze zo geplaatst dat je er, op weg naar de winkels, altijd langs komt. Dat is handig: elke keer als je boodschappen gaat doen, neem je wat afval mee, zodat je thuis maar weinig hoeft op te slaan.
Al bij al een goed concept, maar toch zie ik regelmatig allerhande zakken en spullen die er niet thuis horen gewoon rondom de inzamelpunten liggen. Dat verwacht je eigenlijk niet in een wijk als Meerhoven, met inwoners die echt beter zouden moeten weten. Vaak zijn de openingen van de containers verstopt door te vol gevulde zakken die men naar binnen probeert te persen. Dingen die eigenlijk naar de milieustraat moeten, zoals kapotte glazen platen, laat men gewoon achter bij de glasbakken (die alleen voor flessen bedoeld zijn), waar ze een risico vormen voor huisdieren en kinderen. Hoewel er ook kledingcontainers staan, kiest men ervoor om de zakken erbuiten neer te zetten. Ik heb een paar keer gecontroleerd of de bakken wellicht al vol waren, maar dat is niet het geval. Mensen drukken een grote zak altijd met de achterkant naar binnen, waardoor hij bij weerstand opzwelt en vast komt te zitten. Gewoon de zak omdraaien helpt, want dan valt alles meteen uit de zak in de container, en ontstaat nooit zo’n verstopping. “Omdenken! “, heet dat. Wat erger is: mensen scheiden hun afval vaak helemaal niet. Een zak met plastic voelt heel anders aan als een zak waar bijvoorbeeld kleding of voedselresten in zitten.
Waarom zijn mensen zo onachtzaam als het om afval gaat? Juist in deze tijd, met erg veel aandacht voor de impact daarvan op ons leefmilieu?
Een aantal #Hersentrucs kan ik herkennen.
De eerste truc is dat ze zichzelf niet zo onachtzaam vinden. Om ongedierte en enge besmettingen te vermijden moet afval zo snel mogelijk weggebracht worden. Regelmatige voorlichtingscampagnes over bijvoorbeeld legionella, salmonella, mieren en zilvervisjes ondersteunen die gedachte. “Weg is weg! ” is het motto.
De tweede truc is dat men nadoet wat anderen ook al gedaan hebben. Het is makkelijker om jouw zak naast die van een ander te zetten, als wanneer je de eerste bent. In dat laatste geval refereer je aan de vorige keer, “toen stond het er ook al “.
De volgende truc is de constatering dat het toch wel opgeruimd wordt, en dat niemand er iets van zegt. Inderdaad, de gemeentelijke reinigingsdienst moet die troep wel opruimen, om erger te voorkomen, maar veel mensen zien daarin een rechtvaardiging dat het ook “zo hoort te zijn“. Omdat je zelf snel doorloopt, is het straatbeeld en eventuele gevolgen voor dieren en kinderen minder relevant. Je wilt er ook niet aan denken dat zo’n bende voor jouw voordeur komt te liggen…
Een beetje in het verlengde hiervan ligt het afwentelen van je agressie. Je wèèt dat wat je doet niet goed is, en onbewust voel je jezelf daar slecht bij. Die agressie tegen jezelf keert zich tegen de gemeente, de stedenbouwkundige, de ophaaldienst en noem maar op, want zij hebben het zo lastig en onhandig gemaakt voor jou. En net als een klein kind smijt je je spullen dan maar gewoon in het rond. Uit pure frustratie over je eigen gedrag.
Deze is ook interessant: “Misschien heeft iemand anders er nog wat aan! ” Dat er volop ruil en verkoop podia zijn is alleen maar lastig, want dan moet je moeite doen om je overtollige spullen kwijt te raken. En daar heeft ons gemakzuchtige brein nou eenmaal geen zin in!
Een interessante truc gaat over verantwoordelijkheid en bezit. We kiezen iets, en nemen daarvoor meteen verantwoordelijkheid. Het is al ons bezit, ook al hebben we er nog niet voor betaald. Kijk maar eens in winkels, hoe mensen “hun” product als het ware “reserveren” zodat een ander er niet mee vandoor kan gaan. Maar als we een lekker grote appel kopen en vervolgens lekker opknabbelen, dan smijten we het kroosje daarna gewoon op straat. Daar moet een ander maar voor zorgen. Zulk gedrag zie je helaas al te vaak, zoals bijvoorbeeld met verpakkingsmateriaal. We bestellen via internet omdat dat gemakkelijk (!) is, en de leverancier kan niet anders dan veel plastic en papier gebruiken om het product heelhuids bij jou thuis te krijgen. Maar dat was niet wat we kochten… en dus voelen we ons er niet zo verantwoordelijk voor. Zo snel mogelijk buiten de deur, en dan ben je ervan af. Voor al het huisvuil geldt dezelfde gedachtegang: het is niet van jou, het is voor de gemeente. Weinig mensen willen het erkennen, maar eigenlijk zijn we soms heel onvolwassen als het om samenleven gaat. Opleiding en inkomen zijn geen garantie voor een bewust en verantwoord leven. Mensen zouden het volgende ter harte moeten nemen:
Het is en blijft jouw drol, die je ergens achterlaat!
En die wil je ook niet voor jouw eigen deur hebben liggen, dus waarom wel een ander daarmee opzadelen?