Hersentrucs…
Ergens niet over hoeven nadenken… Ook al voel je wel aan dat iets niet in orde is.
Het gemak van kort door de bocht redeneren, omdat details nu eenmaal verwarrend werken.
Het toegeven aan verslaving, omdat het alternatief veel vermoeiender is.
Overal een etiket op plakken, zodat alles overzichtelijk blijft.
Hersentrucs kennen we allemaal wel.
Boeddha heeft daar een hele levensfilosofie op gebaseerd, door te zeggen dat alles eigenlijk een gedachte is, en dat deze gedachte wordt gevoed door onze waarnemingen en vooroordelen. We zijn daar zo aan gehecht, dat we lijden als we er afstand van moeten nemen. En dat zou eigenlijk wel moeten, afstand nemen, want zowel onze waarnemingen als onze redeneringen zijn vaak heel bedrieglijk. Ons brein, waar dit allemaal plaatsvindt, houdt ons maar wat graag voor de gek.
Eigenlijk hebben we een vreselijk lui brein.
Onze hersenen en de rest van het zenuwstelsel proberen met zo weinig mogelijk energie door het leven te komen. Waarom? Misschien omdat dit biologisch bepaald is: hersenen bereiden zich voor op momenten van gevaar. Dan moeten ze vol aan de bak, en hebben ze veel energie nodig om te zorgen dat het organisme waar ze deel van uitmaken ook overleeft. Deels reflexen, deels puur creatief denkwerk. De rest van de tijd nemen ze het ervan, en maken het zich gemakkelijk, zolang de gevolgen van dat gedrag aanvaardbaar zijn.
Nieuwe dingen kunnen uitdagend zijn, maar ook bedreigend.
Het is dan handig om eerst te kijken of je vergelijkbare ervaringen in het verleden had. Daarmee wordt het bekend terrein.
Je kunt het ook gewoon negeren als dat handiger is. Of heel anders uitleggen dan wat er werkelijk aan de hand is.
Dat is je comfort zone. Doen alsof je alles onder controle hebt, en verandering uit de weg gaan.
Je bent gelukkig niet de enige persoon die z’n kop in het zand steekt.
Met jou zijn er hele volksstammen die zulk gedrag vertonen. En dus lijkt het wel OK. Want wat anderen doen, is voor jou toch ook legitiem?
Het maakt echter wel dat je tot de kudde schapen behoort, die zonder interesse zich laten rond voeren, scheren, melken en slachten. Want om ons heen zijn enkelingen die wezenlijk ander gedrag vertonen. In het beste geval kom je een herder tegen. Daar hopen we allemaal op, want een herder beschermt je, en leidt je door de moeilijkheden. Het hele Christendom is daarop gebaseerd.
Helaas kom je ook handelaren en slagers tegen, textielfabrikanten en hongerige wolven. En de herder moet ook ergens van leven…
Je laten beïnvloeden door verleiding is ook zoiets unieks.
De macht van het geschreven woord (“het staat er toch? “), de autoriteit (“hij zegt het, dus…“), het voorbeeld (“zij doen het ook, dus sluit ik me daarbij aan! “), allemaal concepten waardoor we ons kritisch denken achterwege laten. Robert Cialdini heeft naast deze 3 principes nog wat andere laten zien: schaarste (“de voorraad is bijna op, dus snel in huis halen! “), meer van hetzelfde (“dit hoort daar bij, en dus is het goed“), wederkerigheid (“ze hebben ook wat voor mij gedaan“), gemeenschapszin (“in onze club hoort dat nu eenmaal zo“) , sympathie (“zulk aardig personeel…“).
Bedenk dat er wolven zijn die dit systeem misbruiken, ook al zegt Cialdini dat zulk gedrag uiteindelijk contraproductief werkt!
We maken allemaal regelmatig denkfouten door wat cognitieve vooroordelen genoemd worden. Er zijn een heleboel van dat soort “biases”, en een leuk filmpje hierover vind je hieronder. Als je wat vaker kritisch in de spiegel durft te kijken, zul je steeds meer hersentrucs ontdekken die jouw leven makkelijker lijken te maken, maar die je heel vaak ook in (achteraf) ongewenste situaties brengen.