Het is ons hoogste ideaal: maximale keuzevrijheid hebben en zelf weten wat goed voor je is.
Alsof je een menukaart voor jouw leven hebt met alle mogelijkheden die er zijn. Wat overblijft na het consumeren van jouw keuze verdwijnt in een anoniem afvalbakje.
Dat past in een tijd waarin individualisme ongebreideld groeit ten koste van verantwoordelijkheidsgevoel voor het wel en wee van anderen. Opofferen doe je alleen maar voor eigen gewin, of omdat je naasten daar op termijn profijt van kunnen trekken. Je moet er zogezegd meer uithalen dan je erin steekt.
Maar ik stel mezelf vaak de vraag: zijn we echt zo vrij?
Heeft ieder van ons genoeg kennis en ervaring om te weten wat goed is voor hem of haar?
Ik betwijfel het.
Vooral omdat veel informatie niet meer betrouwbaar is door invloed van lobbies, politieke bewegingen en subsidies van grote bedrijven. De eenzijdigheid, vaak verpakt in een pseudo-wetenschappelijk jasje, en de kunstmatige complexiteit van het jargon verbergen de werkelijke waarde van teksten. We zijn ook niet meer zo gewend om écht te lezen, verwend als we zijn door flitsende filmpjes en fantasierijke afbeeldingen. Neem daarnaast het bestaan van een gigantische hoeveelheid desinformatie, afkomstig van regeringen, bedrijven en internet hobbyisten (die daar hun brood mee verdienen), dan moet je heel goed opletten wat waarheidsgetrouw is, en wat niet.
Ook worden we gestuurd door marktwerking en #Organismiteit. Om bij de menukaart te blijven… wie stelt deze samen, en bepaalt daarmee jouw keuzemogelijkheden? Zonder dat je het merkt worden je smaak, keuzemogelijkheden en waardeoordeel door slimme campagnes gekneed zodat ze passen in het kader van grensoverstijgende organisaties. Door gebruik te maken van de natuurlijke behoefte aan verslaving is ons gedrag een speelbal van hogere belangen. Niet eens van andere mensen, maar van structuren en systemen die hun bestaan optimaliseren over de rug van de massa.
In een onderbewuste poging nog iets van vrijheid te beleven zijn we dan maar burgerlijk ongehoorzaam. Klagen we steen en been, en leggen ons vervolgens morrend neer bij de status quo. Helaas weigeren we daarmee ook verantwoordelijkheid te nemen voor onze medemens, de dieren en planten waarmee we samenleven of de aarde. We sukkelen in slaap bij de geluiden van bio-initiatieven en regeringsvoorstellen om klimaatdoelstellingen te halen. We roepen “participatiemaatschappij” en vertalen dat in klachten over het zorgstelsel. We kiezen een leuk etiket voor hetzelfde energiedrankje, en gooien het blikje weg om opgeruimd te worden door de gemeente. We vinden het normaal dat overal licht is, en dat we lantaarnpalen omver kunnen rijden zonder dat te melden.
Hersenen kunnen slecht simultaan omgaan met verantwoordelijkheid en keuzevrijheid. Dat vergt energie en tijd, en die zijn beter besteed aan genots-stimuli of luiheid. Het nastreven van een open moraal en ethiek, gericht op de wereld als geheel, en niet op kleinzielig verdedigen van eigen belangen, is iets waar helaas geen #HersenTrucs voor bestaan. Niet bij mij, bij jou, of bij welke organisatie dan ook. Dat is een kwestie van persoonlijke groei, van leren en ontwikkelen en de moed om verantwoordelijkheid nemen, ook al heb je daar geen direct voordeel van. Op de lange termijn zullen we daar echter allemaal wel bij varen.