(Eerste publicatie: 16 november 2014)
De afgelopen weken stonden voor mij in het teken van cultuurverandering workshops. Samen nadenken over integriteit in je werk, een oplossing voor een onverwachte tegenvaller en de toekomst in een veranderende wereld. In alle gevallen staat centraal hoe je als individu, maar zeker ook als team daarmee omgaat. Erachter komen hoe je eigen gedrag bepalend is voor succes en plezier. Dat we altijd een keuze hebben hoe we ons opstellen. In andere coachingsgesprekken kwam dat thema ook weer naar voren, en ik realiseerde me dat wat voor mij zo vanzelfsprekend lijkt, voor anderen niet zo eenvoudig ligt.
Als individu sluiten we ons aan bij groepen om zekere behoeften te vervullen. In kleine, overzichtelijke groepen lijkt alles duidelijk, maar zodra je beseft dat je eigen groep weer deel uitmaakt van een grotere organisatie (die vervolgens ook weer onderdeel van iets anders is), en dat er op jouw niveau andere groepen zijn, binnen en buiten de organisatie, die andere belangen nastreven dan wordt het langzaamaan complex. We vereenzelvigen ons met de groep waarin we thuishoren, en kijken vervolgens naar andere mensen en groepen waarvan we afhankelijk denken te zijn. Onze hersenen weten perfect hoe ze de “schuld” of “oorzaak” van een probleem buiten onze eigen invloedssfeer moeten projecteren. De tweedeling “wij” en “zij” is dan een makkelijk excuus voor het niet bereiken van je doelstellingen.
De werkelijkheid is natuurlijk dat niemand weet wat je zelf wilt bereiken. Je hebt ook niet overlegd met iedereen die bij jouw activiteit betrokken is. Sterker nog: zelfs de mensen om je heen, uit je eigen kring, weten waarschijnlijk niet eens waarom je iets wilt doen of bereiken! Denk maar aan de ijsberg van gedragsbeïnvloeding. Dat is dan ook precies de keuze die je zelf hebt: in hoeverre stel je je open, en ga je in op de wensen van een ander om uiteindelijk samen er beter van te worden. Onderhandelen op een essentiëler niveau. Dàt is de ultieme afstemming van mijn wereld met jouw wereld, beide uniek en alleen gekend door de eigenaar zelf. Zodat we via taal het universum tussen de persoonlijke werelden beïnvloeden en vorm geven.
Taal is dan weer een belangrijk hulpmiddel om niet steeds weer opnieuw die afspraken te moeten maken. Als kind leren we hoe anderen namen geven aan de indrukken die we opdoen, en weten we hoe we (normaal gesproken) om kunnen gaan met de gemeenschappelijke consensus. Na verloop van tijd verzamelen we zo een heleboel bagage, en hebben we onze eigen ijsberg laten groeien met ervaringen en dogma’s. Het is interessant om te zien dat mensen uit andere culturen door het gebruik van hun taal erg veel moeite hebben om ons te begrijpen, ondanks het feit dat ze onze taal leren. Dat komt onder andere omdat hun ervaringen van vroeger op een manier beleefd worden die wij niet kennen (en natuurlijk ook omgekeerd). Communicatie krijgt dan een heel andere dimensie!
In tijden van verandering proberen we in onze bagage dingen te vinden die ons helpen en waarnaar we kunnen verwijzen. Onze keuze wordt als het ware bepaald door wat we ter beschikking hebben aan voorafgaande afspraken en ervaringen, want we proberen op zeker te spelen, en het effect van onze keuze voorspelbaar te maken. En dáár zit ‘m nou net de kneep…. Veranderingen zijn per definitie niet voorspelbaar! Waarom zouden we dan in onze bagage zoeken? Waarom slepen we al dat spul steeds weer mee, ook al doen we er al tijden niets meer mee? Vooral op persoonlijk vlak zitten we vol van overtuigingen en gedragspatronen die vroeger misschien even zinvol waren, maar nu al lang niet meer passen. Of het nu om relaties en verwachtingen gaat, om familiegebeurtenissen, of om situaties op het werk, dat maakt eigenlijk niets uit.
Wàt we ook meegemaakt hebben, het ìs er natuurlijk wel! Het heeft geen zin om situaties en lessen uit het verleden proberen te vergeten. Ze maken integraal deel uit van je leven. Maar je kunt er wel voor kiezen om sommige van die historische lessen een kleinere (of helemaal geen) invloed te laten hebben. Iets vervelends of tragisch verdwijnt niet uit je leven, maar het kan wel een plaatsje krijgen zonder elke keer weer invloed uit te oefenen. Als je dat lukt, dan sta je open voor nieuwe dingen en kun je de veranderingen in je leven de baas. Alleen, èn samen met anderen, opnieuw dingen ontdekken, en je wereld hervormen. Je hoeft niet al je bagage mee te nemen op je reis door het leven. Je kunt gerust dingen achter je laten, zonder het te vergeten.
Het is net als met reisbagage, en de koffers die al jaren lang liggen te wachten op de zolder of in de berging. Wat doe je ermee? Hier zijn een 10-tal tips, praktisch en overdrachtelijk:
1. Neem in je leven nooit meer mee dan je kunt dragen.
Als je afhankelijk wordt van anderen die jouw bagage meezeulen, dan schep je verplichtingen en verwachtingen.
2. Neem alleen dàt mee wat je de komende tijd nodig hebt.
Wat je tekort komt is altijd wel ergens te krijgen, mocht de situatie zich voordoen. Het gaat alleen om de toekomst, en niet om het verleden.
3. Zorg dat je bagage praktisch verpakt is, zodat je je makkelijk kunt bewegen en je, indien nodig, je handen vrij hebt.
Jouw levensbagage mag nooit een belemmering voor je worden.
4. Zorg voor een stevige verpakking, dat is de beste waarborg voor de inhoud!
Koester je waardevolle ervaringen, ze zijn het waard!
5. Een koffer die je al 5 jaar niet hebt open gemaakt, bevat waarschijnlijk niets waar je nog behoefte aan hebt.
Waarschijnlijk ben je al over je verleden heen gegroeid.
6. Als je oude koffers openmaakt, doe dat dan om ze leeg te maken, niet om ze snel weer te sluiten.
Niets is zo onbevredigend als wéten wat je meesleept, maar er niets mee (kunnen) doen!
7. Weet dat andere mensen wellicht wat over hebben voor je oude bagage; je kunt op zinvolle wijze van je historische ballast afkomen.
Zelfs in vervelende herinneringen zitten waardevolle lessen. Niets is zo ontwapenend en verbroederend als openheid geven over eigen historie.
8. Als je onderweg bent, zorg dan dat je altijd een beetje plek over hebt in je bagage.
Je komt in je leven zoveel interessante dingen tegen!
9. Verzamel niet teveel onderweg, zeker niet als het niet bij jou hoort.
Dat kan illegaal zijn en veel problemen opleveren. Wees geen vampier; beperk je tot wat ècht bij jou hoort, en laat anderen genieten van wat van hen is.
10. Maak foto’s van je bagage. Dan heb je altijd een herinnering als je vroeg of laat afscheid neemt.
Meer is waarschijnlijk niet nodig! Geef oude kwesties een plaatsje, en laat ze vervolgens achter je. Eenmaal begraven laat je het verleden met rust (en omgekeerd).
Een paar jaar later heb ik daar een elfde regel aan toegevoegd om je koers afhankelijk te maken van je bagage:
Regel 11 voor backpackers: “Reis alleen daarheen waarvoor je de geschikte bagage hebt!”